– सीए. दिपक पाण्डे

नेपाल चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट्स संघ (एक्यान) नेपालका चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको छाता संगठन हो । एक्यानको स्थापना २०३४ सालमा भएको हो ।  एक्यान नेपालका सीएहरुको सबैभन्दा पुरानो संगठन हो र नेपालका लेखाब्यबसायीहरुको नियमनकारी नेपाल चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट्स संस्था (आइक्यान) को स्थापना तत्कालिन एक्यान अध्यक्ष नेतृत्वको तदर्थ समिति मार्फत  भएको हो । तत्पश्चात एक्यान नेपालका नेपालका चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको ब्यबसायिक हक तथा वृत्तिको निम्ति लागि आएको छ ।

नेपालको स्थायित्व र सम्वृद्धिको यात्रामा चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको भूमिकाको बिषयमा आम नागरिक तथा सरकार स्वयम् पनि अनविज्ञ रहेको तथ्य छिपेको छैन ।  चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट्स जो मुलत लेखा, लेखापरीक्षण, वित्तीय बिवरणहरुको प्रस्तुति, कर कानुन ,वित्तीय कानुन, बित्त ब्यबस्थापन, वित्तीय सुशासन जस्ता जटिल तथा गहन विषयमा संसारभर बिज्ञ मानिन्छन्, नेपालमा भने यस्ता दक्ष जनसक्तिहरुको उपयोग सिमित क्षेत्रमा मात्रै भएको अवस्था छ भन्न कुनै अप्ठेरो पर्दैन ।

चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको भूमिका देशको कुन कुन क्षत्रमा देखिन्छ ?

हालको स्थिति हेर्दा सीए मुख्यत: दुइ क्षेत्रमा आबद्द भएको  देखिन्छ । कि त उ कुनै बैंक तथा वित्तीय संस्था, बिमा कम्पनि वा अन्य कम्पनिहरुमा जागिरमा गएको देखिन्छ या उनीहरु लेखापरिक्षण ब्यबसाय (अडिट प्राक्टिस) मा आबद्द भएका छन् ।तर त्यस्ता  अन्य धेरै पक्ष हरु छन् उनीहरुको भूमिका अहम छ तर उनीहरुको क्षत्राधिकार राज्यबाट सिमित पारिएको छ । उदारणको लागि नेपाल राष्ट्र बैंकले सहमत गरिसको बिषय बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको साखाहरुको अनिवार्य लेखापरिक्षणको बिषय अझै लागु हुन सकेको छैन । चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरु कर कानुनको विषयमा सबैभन्दा बढी ज्ञाता मानिन्छन् । तर सो बिषयसंग सम्बन्धित मुद्दा मामिला हेर्न अदालतमा प्रतिनिधित्व छैन । अन्य देशहरुमा सरकारले बार्षिक बजेट बनाउदै गर्दा चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको वित्तीय सुझाब अनिवार्य रुपमा लिने गरिन्छ । नेपालमा सोको सुरुवात भएकै छैन ।

नेपाल चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट्स संस्था (आइक्यान) मुलतः नेपालमा लेखा ब्याबसायीहरुको नियमनकारी संस्था हो । एक्यानको भूमिका आइक्यानलाइ बलियो बनाउन रचनात्मक भूमिका निर्वाह गर्नु नै हो । लेखा ब्यबसायको विश्वासनियताका लागि अनुशासन अत्यावासेक छ । यसको पालना गराउने अंग पनि आइक्यान नै हो ।

त्यसका लागि “आइक्यान” बलियो हुनुपर्छ । एक्यानको भूमिका त्यहाँ निर आउछ  जहाँ आइक्यानलाई बलियो बनाउने कुरा आउछ । हामि आफैमा जति संगठित हुन्छौं त्यति नै मजबुत हुन्छौं । एक्यान सीएहरुको बीचको सम्बन्धको कडी हो ।  हुनत एक्यानको भूमिका यहा प्रत्यक्षरुपमा नदेखिन सक्छ तर तात्विकरुपमा यो संगठन जति बलियो हुन्छ आइक्यान त्यतिनै प्रभावकारी हुन्छ, यसमा दुईमत छैन ।

एक्यानलाई  सक्रिय बनाउन के-के गर्नु पर्ने छ त ?

२ वर्ष अघि उपाध्यक्षको लागि निर्वाचित भएर आजको दिनसम्म आइपुग्दा एक्यान र यसको भूमिका कस्तो हुनुपर्ने भन्नेमा स्पस्ट भएको छु । बुँदागतरुपमा भन्नुपर्दा अब एक्यानले गर्नुपर्ने निम्न कुराहरु छन् :

• आजको दिनमा चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरु लेखा व्यवसायमा मात्र सिमित छन् भन्ने मान्यता हुनु हुदैन र त्यो सत्य पनि होइन । बैंक तथा वित्तीय संस्था, बिमा कम्पनि, हाइड्रो, उद्योग, संचार जस्ता क्षत्रमा सीएले पटक-पटक प्रमाणित गरिसकेका छन् कि नेपालको आर्थिक सम्वृद्धि चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको योगदान विना सम्भव छैन । तर पनि राज्यका धेरै क्षेत्रमा उनीहरुको संग्लनता बान्छनीय ठानीसकिएको अवस्था छैन । त्यसैले नेपाल सरकार आर्थिक विकासमा सीएको भूमिकामा अझ स्पष्ट हुनु जरुरि देखिन्छ । यसको लागी नेपाल उद्योग बाणिज्य महासंघ, कम्पनि रजिष्ट्रार, आन्तरिक राजस्व विभाग, अर्थ मन्त्रालय, राष्ट्र बैंक, महालेखापरिक्षकको कार्यालय, बिमा समिति जस्ता निकायहरु संग सहकार्य तथा  समन्वय हुनुपर्छ ।
• नेपाल धितोपत्र बोर्डमा सुचिकृत भएका कम्पनिहरुले प्रमुख वित्तीय अधिकृत नियुक्त गर्दा सीएलाइ विशेष ग्रहयता दिनुपर्छ । यसले गर्दा सुचिकृत कम्पनीले एउटा सक्षम कर्मचारी पाउछ भने एउटा चार्टर्ड एकाउन्टेन्टको सहि ठाउँमा ‘जब प्लेसमेन्ट’ हुन्छ । यसका लागी धितोपत्र बोर्डसंग सहकार्य हुनुपर्छ ।
• नेपाल राष्ट्र बैंक बैंक तथा वित्तीय संस्थाको साखा अनिवार्य लेखापरिक्षण लागु गर्ने सम्बन्धमा सहमत भैसकेको अवस्थामा यो ब्यबस्था तुरुन्त लागु गरिनु पर्छ ।
• हामीले कल्पना गरेका छौं, चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरुको यस्तो ‘टिम’ होस् जसलाई हामि “Pool of experts” पनि भन्छौं जसमा नेपालका सबै आर्थिक क्षत्र जस्तै बैंक तथा वित्तीय संस्था, बिमा, संचार क्षेत्र, सार्वजनिक लेखा, हाइड्रोपावर, अन्तराष्ट्रिय गैर सरकारी संस्था, गैर सरकारी संस्था, सुचना प्रबिधि, तथा यस्तै अन्य क्षेत्र संग सम्बन्धित बिशेषज्ञ चार्टर्ड एकाउन्टेन्टहरु संगलग्न हुन् । जसको मद्दतले राष्ट्रका विभिन्न आर्थिक मुद्दाहरुमा खोज तथा अनुसन्धानमा आधारित एकरूप धारणा होस् जसले देशको समग्र आर्थिक क्षेत्र लाभान्वित हुनेछ ।
• अब देखि एक्यानले “रोजगार मेला” आयोजना गर्नेछ जहा देश तथा विदेशका प्रतिष्ठित कम्पनीहरुको सहभागिता हुनेछ । “रोजगार मेला” के हो भने जो भर्खरै उतिर्ण सीए हुनुहुन्छ वहाहरुले सिधै एक्यानमा नै “जब एप्लाइ” गर्न सक्नुहुनेछ । विभिन्न उद्योगपतिहरु सोझै उहाँहरुलाई एक्यानको मातहत बाट भर्ना गर्न सक्नु हुनेछ । यसले गर्दा सीएको रोजगारी ग्यारेन्टी हुन्छ र उहाहरुले “कर्पोरेट हाउसेस्” मा पाउने ‘पद’ पनि घट्दैन ।
• नेपालको नयाँ संरचना अनुसार संघ, प्रदेश, स्थानीय तह गरि तीनै क्षेत्रको आर्थिक विकाशको निमित्त यसका सरकारी कार्यालयहरुमा सीएको प्रतिनिधित्व आवश्यक छ । त्यसका लागि नेपाल सरकार, प्रदेश तथा स्थानीय सरकारसंग पहल र समन्वय हुनु जरुरि छ ।
• त्रिभुवन बिश्वबिद्यालयले साविकमा सीएलाई दिदै आएको स्नातकोत्तर सरहको मान्यता स्थगन गर्यो । यो किन र कसरि गर्यो भन्ने विषय छलफलको विषय होला तर विश्वव्यापीकरणको युगमा यस बिषयलाई हेर्दा अन्य धेरै देशमा यो ब्यबस्था रही आएको छ र यो नेपालमा पनि लागु गरीनुपर्छ । यो विषयमा त्रिभुवन बिश्वबिद्यालयले तथा नेपालका अन्य बिश्वबिद्यालयहरु संग ब्यापक छलफल जरुरि देखिन्छ ।
• हामीले बलियो “आइक्यान” खोजेका छौं, हाम्रो मुख्य एजेण्डा पनि त्यहि हो । तर आइक्यान तब सम्म बलियो हुदैन जब सम्म उसले आफ्ना सदस्यहरुको सुन्दैन । आइक्यानले कम्तिमा आफ्ना सदस्यहरुलाई कुरा राख्ने “प्लाटफर्म” दिनुपर्छ । आइक्यानमा बार्षिक साधारणसभा गर्ने ब्यबस्था हुनुपर्छ । जहा सदस्यहरुले आफ्ना कुराहरु राख्न पाउन। अन्य यस्ता धेरै पक्षहरु छन् जहा सुधारको खाँचो छ र “एक्यान” हर हमेशा आइक्यानलाई सहयोग गर्नेछ ।
• जे जति सुधारको खाँचो लेखा व्यवसायमा छ त्यति नै सुधार हाम्रो संगठनमा पनि छ । एक्यानका एजेन्डाहरुलाइ कुनै पिकनिक, साइकलिंग, फुटसल वा गोष्ठीमा मात्र सिमित गरिनु हुन्न । एक्यान त देशको समग्र आर्थिक रुपान्तरणको कारण बन्नु पर्छ । त्यसका लागि हामीले एक्यानका साखा नेपालका सबै प्रदेशमा होस् भन्ने चाहन्छौं र जसबाट समग्र नेपालको सबै आर्थिक तथा सामाजिक क्षेत्रको प्रतिनिधित्व हुनेछ ।
• एक्यानले गर्दै आएका कार्यक्रम सबै सहि वा गलत छन् भन्ने होइन । तर यसमा सुधार तथा परिमार्जनको खाँचो भने पक्कै छ । कतिपय कार्यक्रमहरु जस्तै सिपीई कार्यक्रम, जर्नल निस्कासन र रक्तदान कार्यक्रम यस्ता कार्यक्रम अझ धेरै गरिनु पर्छ । तर समग्र आर्थिक विकाशलाई टेवा पुर्याउने हिसाबले ती कार्यक्रम अपुग देखिन्छ । त्यसैले अन्य कार्यक्रम जस्तै बार्षिकरुपमा सीए अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन, अन्तराष्ट्रिय सीए गठबन्धन, प्रफेसनल लाइब्ररी (इ-लाइब्रेरी सहित), राष्ट्रिय सीए सेमिनारहरु, अध्यक्ष संग प्रतक्ष संवाद कार्यक्रम, सीए लोगो तथा ड्रेसकोड, आइक्यान संग समन्वय कार्यदल हामीले अघि सारेका अन्य कार्यक्रमहरु हुन् । यी त्यस्ता सहयोगी कार्यक्रमहरु हुन् जसले हाम्रो ‘बलियो एक्यान’ अनि ‘बलियो आइक्यान’ र देशको समग्र आर्थिक रुपान्तरणको सपना पुरा गर्न अझ मद्दत गर्छ ।

अक्सर नेपालमा हामी भन्ने गर्छौं कि नेता गतिला भएनन् । उपयुक्त नेतृत्व कुनैपनि क्षेत्रको रुपान्तरणका निम्ति अत्यावसेक हुन्छ । जसलाई हामि “गुड लिडरसिप” भन्छौं । आज त्यसको आवस्यकता “एक्यान”मा पनि छ । चुनौती धेरै छन् तर हामी सामना गर्न तयार छौं । परिवर्तन जरुरि छ र त्यो एउटा “गुड लिडरसिप” अनि “टिमवर्क” बाट मात्रै सम्भव छ ।

(चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट दिपक पाण्डे हाल एक्यानका उपाध्यक्ष हुन भने आउदो फागुन १० गते हुन लागेको निर्वाचनमा अध्यक्ष पदका एक प्रत्यासी हुन् । )