विश्वविद्यालय तथा मातहतका क्याम्पस हरुमा समग्र शैक्षिक सुधार एवं बिद्यार्थी हकहितका लागि भनेर स्थापना गरिएको स्वतन्त्र बिद्यार्थी युनियन ( स्ववियु )को संस्थागत रुपमा निर्वाचनको अवधारणा र स्थापना भएको ४ दशक भैसकेको छ । शिक्षा क्षेत्रमा आमुल परिवर्तन गर्ने, शैक्षिक वातावरण निर्माण गर्ने भनेर खोलिएका तर कागजि रुपमा शिक्षामा गुणस्तरियता,समानता,अवसर तथा बिद्यार्थी मैत्री नारा दिने गरेका ठुला भनिएका संगठनहरुले बिगत स्थापना कालदेखि नै स्ववियु लाइ गुण्डागर्दी, घुसखोरी, भागबन्डा र कमाउ धन्दाको रुपमा प्रयोग गर्दै आइरहेका छन ।

बि.स २०६५ सालको चुनाव पछि अधिकांश क्याम्पस हरुमा स्ववियु निर्वाचन हुन सकेको छैन । बि.स २०७३ सालमा आंशिक रुपमा चुनाव भयो तर त्यस बेला चुनाव भएका क्याम्पस हरुमा स्ववियुको समय सिमा सकिएर तत्पश्चात १ बर्ष थपिएको समयपनि सकिएको छ

आफु अनुकुल बातावरण नहुदा स्ववियु निर्वाचन हुन नदिने , स्ववियुको अौचित्य नै धरापमा पर्ने गरि ठुला बिद्यार्थी संगठन हरु बिद्यार्थी हरुको साझा संस्था स्वतन्त्र बिद्यार्थी युनियन प्रति जिम्मेवार तथा उत्तरदायी भएका देखिदैनन । बिगत लामो समय देखि त्रिभुवन विश्वविद्यालयका ६०आंगिक र १०८४ सम्बन्धन प्राप्त क्याम्पसमा चुनाव हुन सकिरहेको छैन । बि.स २०६५ सालको चुनाव पछि अधिकांश क्याम्पस हरुमा स्ववियु निर्वाचन हुन सकेको छैन । बि.स २०७३ सालमा आंशिक रुपमा चुनाव भयो तर त्यस बेला चुनाव भएका क्याम्पस हरुमा स्ववियुको समय सिमा सकिएर तत्पश्चात १ बर्ष थपिएको समयपनि सकिएको छ । बिगत लामो समय देखि स्ववियु निर्वाचन नहुँदा विश्वविद्यालय तथा क्याम्पसहरुको शैक्षिक वातावरणको गुणस्तर समेत घट्दै गइरहेको छ । बिद्यार्थीहरुको साझा संस्थाको रुपमा रहेको स्ववियु पदाधिकारी बिहिन हुदा क्याम्पस हरुमा पनि शैक्षिक समन्वयकारि वातावरण समाप्त हुदै गएको छ र स्ववियु को औचित्य माथि नै प्रश्न उठिरहेको छ ।

हिजो पन्चायतकालमा खोलिएका अखिल, नेविसंघ लगायत संगठनहरुलाइ ति आबद्ध पार्टी र पार्टीका नेताहरुले बिद्यार्थी हकअधिकारका लागि भन्दापनि पार्टीको नेता उत्पादन गर्ने कारखानाको रुपमा स्ववियु लाइ प्रयोग गरे र तत्कालिन निर्दलीय ब्यबस्थामा बहुदल ल्याउन शैक्षिक पाठशाला र स्ववियुको उपयोग गरे । बहुदल पछि पनि आफ्नो र मातृ पार्टीको कमजोरी ढाकछोप गर्न शैक्षिक क्षेत्र तथा साझा संस्थाहरु प्रयोग गरिरहे । बिश्व इतिहासमा बिद्यार्थी आन्दोलन शैक्षिक सुधार तथा शान्ति ,सुरक्षा,सम्बृद्धि , स्वतन्त्रता, अधिकार प्राप्ति, बिद्यार्थी मैत्रि वातावरण निर्माण गर्नका लागि हुदै आएको छ । हाम्रो देशमा दल हरु स्थापनाका गर्नका लागि, दलिय स्वार्थ पूरा गर्नका लागि बिद्यार्थी संगठन र स्ववियु समेतको प्रयोग हुदै आएको छ।

हिजो सबै कमजोरी तत्कालीन राज्यव्यवस्था लाइ लगाएर उम्किने गरेका संगठनहरु गणतन्त्र आउदा पनि जिम्मेवार देखिदैनन । न आज हिजोको राजतन्त्रकालिन ब्यबस्था छ, न त देश मा कुनै कथित जनयुद्ध जस्तो गम्भीर परिस्थिति नै छ । तर पनि किन आज स्ववियु निर्वाचन गराउने पक्षमा छैनन…

हिजो सबै कमजोरी तत्कालीन राज्यव्यवस्था लाइ लगाएर उम्किने गरेका संगठनहरु गणतन्त्र आउदा पनि जिम्मेवार देखिदैनन । न आज हिजोको राजतन्त्रकालिन ब्यबस्था छ, न त देश मा कुनै कथित जनयुद्ध जस्तो गम्भीर परिस्थिति नै छ । तर पनि किन आज स्ववियु निर्वाचन गराउने पक्षमा छैनन त ठुला भनिएका संगठन हरु ? अब हामी सम्पुर्ण बिद्यार्थी हरुले सोच्ने बेला आएको छ । बरु हिजो पन्चायत ,बहुदलीय व्यवस्थामा निर्धारित समयमा नै स्ववियु निर्वाचन हुनेगरेको इतिहास छ, तर अहिले ११ बर्ष बितिसक्दा पनि निर्वाचन हुन सकिरहेको छैन । अहिलेको संघीय गणतन्त्रमा यसलाइ कसरी लिने ! त्यस्तै त्रिवि पनि बिभिन्न समयमा विभिन्न बाहाना बनाएर स्ववियु निर्वाचन गराउन बाट पन्छिने गरेको छ र जिम्मेवार हुन सकिरहेको छैन , यत्रो समय बितिसकेको यो प्रतिकुल परिस्थितिमा पनि चुनाव गराउन तयार भएको देखिदैन , यसको प्रमुख कारण भनेको परिचर देखि उपकुलपति सम्म दलको कोटा बाट राजनैतिक भागबन्डाका आधारमा नियुक्त हुने कारण ले नै विश्वविद्यालय जिम्मेवार बन्न नसकिरहेको हो ।

अब साच्चिकै स्ववियु भन्ने संस्था लाइ जोगाइ राख्ने हो भने , यसको गरिमा बचाइ राख्ने हो भने चाडो भन्दा चाडो स्ववियु निर्वाचन हुनुपर्छ र सबै बिद्यार्थी संगठनहरु लाइ स्वतन्त्र बिद्यार्थी युनियनको निर्वाचनमा भागलिने वातावरण तयार गरि चाडो निर्वाचनको मिति तोकिनु पर्छ, एक त देशको सम्बृद्धिका लागी साथै बिश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्ने सक्ने जनशक्ति तयार पार्ने गरि आधुनिक शिक्षा प्राणालिलाइ बिकास गर्नकालागि पनि कुनै न कुनै रुपमा बिद्यार्थी संगठन हरु तथा साझा संस्था (स्ववियु )को आवश्यकता रहन्छ र संस्था जोगाउन स्ववियु निर्वाचनको आवश्यकता छ । हार र जित प्रमुख कुरा हैन, प्रजातन्त्र को सुन्दर पक्ष भनेको नै आवधिक निर्वाचन हो र उक्त निर्वाचनका लागि सम्बन्धित सम्पुर्ण निकाय तथा सबै विद्यार्थी संगठन तयार हुनुपर्छ ।

यो वा त्यो बाहानामा स्ववियु निर्वाचन गराउन बाट पन्छिने छुट कसैलाई छैन । यहि बर्ष सबै को सहमतिमा स्ववियु निर्वाचन गरिनु पर्दछ र यसका लागि बिगत स्थापना काल देखि नै राष्ट्रवादी , व्यवहारिक, गुणस्तरीय, रोजगारी मुलक शिक्षा प्राप्ति सहित समग्र शैक्षिक सुधार एवं बिद्यार्थी हकहितका लागि सधै अग्रसर रहेको र बिभिन्न सकारात्मक शैक्षिक कृयाकलापहरुमा हातेमालो गर्दै आइरहेको राष्ट्रवादी विद्यार्थी संगठन ( राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक बिद्यार्थी संगठन) स्ववियु निर्वाचनमा भाग लिन सदैव तयार छ र तयार रहने छ ।